مرضیه باریکانی، فروردینماه،1398
مسأله:
طرح جامع حملونقل كشور مطالعاتي براي تهيه و تدوين برنامههای کوتاهمدت، میانمدت و بلندمدت در زمينه توسعه، ساخت و افزايش بهرهوری زیرساختها، تسهيلات و تجهيزات حملونقل برونشهری كشور است كه با بررسي يكپارچه و هماهنگ تمامي شیوههای حملونقل مسافر و بار، نقشهی راهي براي توسعهی متوازن و هدفمند زیرساختهای حملونقل كشور فراهم مینماید؛ بهطوریکه بدون اين نقشهی راه توسعه متوازن، يكپارچه و هماهنگ نظام حملونقل كشور امکانپذیر نیست. لذا اين طرح بهعنوان يك سند بالادستی جهت تهيه و تدوين برنامهها و اقدامهای هريك از زير بخشهای جادهای، ريلي، دريايي و هوايي بهصورت هماهنگ در جهت دستيابي به اهداف قانون برنامه توسعه است.
آخرين مطالعات طرح جامع حملونقل توسط شركت مهندسين مشاور مترا بهعنوان مشاور مادر و شركت فرانسوي Egis بهعنوان مشاور خارجي مطالعات طي سالهای 83 تا 88 انجام شدهاست. اين مطالعات در پنج فاز تدوین شده است. در فاز اول، وضع موجود و وضعيت و عملكرد نظام حملونقل موردبررسی و ارزيابي قرارگرفتهاست. در فاز دوم، آمار و اطلاعات موردنیاز در مراحل بعدي برداشت و پردازششده و بانك اطلاعاتي پروژه ایجاد شدهاست. در فاز سوم اين مطالعات، مدلسازي تقاضاي مسافر و بار، بر اساس دادههای جمعآوریشده انجامگرفتهاست. فاز چهارم به تحليل عرضه حملونقل و شناسايي كمبودهاي عرضه پرداخته شده و درنهایت در فاز پنجم، که قرار بر ایجاد سناريوهاي سرمایهگذاری، اولویتبندی شده و برنامهی مالي بوده پروژهی ناتمام ماندهاست.
با عنايت به اهميت اين مطالعات و تأکید قانون احكام دائمی در جزء 2 بند ج ماده 30 بر اين مطالعات كه چنين بيان كرده است: «طرح جامع حملونقل با هدف پاسخگويي به تقاضاي بالفعل و بالقوه و دستيابي به جايگاه مناسب در حوزههای ايمني، انرژي، اقتصاد، حملونقل و محیطزیست تا مدت شش ماه پس از لازمالاجرا شدن اين قانون به تصويب هیئتوزیران میرسد. از زمان تصويب طرح جامع، شروع كليه طرحهای جديد توسعه و ساخت زيربناهاي حملونقل، فقط بر اساس اين طرح و در قالب بودجه سنواتي قابلاجرا است»، از این رو بههنگامسازي اين مطالعات باید در دستور كار وزارت راه و شهرسازي قرار میگرفت.
طرح جامع حملونقل کشور مانند ساير كشورها، بايد در راستای طراحی سیستمی بهینه و فراگیر از حملونقل و برای تأمین جابجایی اقتصادی و ایمن کالا و مسافر، در راستای سیاستهای پویا و انعطافپذیر توسعه اقتصادي-اجتماعی تعریف و انجام شود.
روش حل مسأله:
با توجه به اهمیت و ضروریات مطرح شده، در راستای "بهنگام سازی طرح جامع حملونقل" اقداماتی از طریق 4 فاز در معاونت حملونقل؛ دفتر طرح جامع و مدل های حملونقل دنبال گردید:
تهیه مدل طرح جامع حملونقل كشور:
مطالعات موضوعی طرح جامع
افق های زمانی به روزرسانی اجزای طرح جامع حملونقل کشور
فرآیند ایجاد مدل:
تا چه حد پیش رفتیم و چه کارهایی باید دنبال گردد؟
با نگاهی به فرآیند ترسیم شدهی فوق، معاونت حملونقل با برگزاری جلسههای متعدد تحت عنوان "شورای راهبردی طرح جامع حملونقل" با دعوت از معاونت برنامه ریزی، شرکت راهآهن، سازمان بنادر، سازمان راهداری، معاونت شهرسازی با محوریت دفتر طرح جامع و مدلهای حملونقل؛ معاونت حملونقل موضوع را پیگیری و موارد اجرا شده را بهطور مرتب گزارش میداد.
از این رو لازم است تا "بروز رسانی طرح جامع حملونقل" بهعنوان یکی از با اولویتترین پروژههای وزارت راه و شهرسازی و بهعنوان یک پیشنیاز برای تمامی طرحها و پروژههای حملونقلی، با جدیت مورد پیگیری قرار گیرد و تمامی موانع در راستای حصول نتایج آن مرتفع گردد.
گزارش منتشر شده طرح جامع حمل و نقل توسط معاونت برنامه ریزی در سال ۱۳۹۵